VN resolutie 64/292

Afstemmingsresultaat

122 staten stemden vóór de resolutie, 29 staten waren niet aanwezig en 41 (waaronder Canada en de VS) onthielden zich van stemming. In hun argumentatie laten zij weten dat de resolutie niet eenduidig is en er geen internationaal recht op water bestaat. Duitsland stemde in wilde echter een duidelijkere verklaring van verantwoordelijkheden. [1] [2] [3]

Wettelijke status

In tegenstelling tot resoluties van de VN Veiligheidsraad [4], zijn die van de Algemene Vergadering niet rechtelijk bindend. De status van ‘Het recht op toegang tot schoon water’ als onderdeel van het bindend volkenrechtelijk gewoonterecht, is tenminste onduidelijk, er zijn hiervoor nauwelijks aanwijzingen voor de hiervoor noodzakelijke ‘consuetudo’ en ‘opinio iurus’. Ook de herleiding uit Art 11.1 van het internationale samenwerkingsverbond over economische, sociale en culturele rechten is twijfelachtig, omdat ‘water’ niet wordt genoemd in de bepaling. Het recht op schoon water kan derhalve niet als wettelijk bindend worden gezien.

 

Inhoud van de resolutie

De resolutie stelt dat de lidstaten en internationale ondernemingen de op- en uitbouw van waterinfrastructuren financieel moeten stimuleren, in het bijzonder de landen van de Derde Wereld. Ruim 884 miljoen mensen hebben géén toegang tot schoon water en in totaal 2,6 miljard mensen hebben geen toegang tot sanitaire voorzieningen. In de millennium-doelstellingen van de VN wordt ervan uitgegaan dat in 2015 het aantal mensen zonder toegang tot schoon water gehalveerd is. [5] Om dit doel te verwezenlijken is jaarlijks ruim $ 1 miljard nodig, dat komt overeen met minder dan de helft van wat er in de industrielanden  jaarlijks aan gebotteld water wordt uitgegeven.[6] 

 

Wereldwijde situatie

Jaarlijks sterven er ongeveer 1,5 miljoen mensen ten gevolge van verontreinigd water. Oorzaken zijn: afval dat in ontwikkelingslanden niet verwerkt wordt maar onbehandeld in meren en rivieren belandt, ontbrekende sanitaire voorzieningen en afvalstoffen uit landbouw en industrie die rechtstreeks worden geloosd en zo de waterkringloop verontreinigen. Waterleidingen, waterzuiveringsinstallaties en kanalisatie zijn eveneens nauwelijks voorhanden in deze landen. Waar ze wel zijn, zijn ze meestal in zeer slechte conditie en zijn ze niet in verhouding met de populatie. [7] Desondanks is er een positieve trend waar te nemen: in 1990 was 77% van de wereldbevolking aangesloten op drinkwaterbronnen, 12 jaar later was dat er al 83%. In Zuid-Azië steeg dat aantal van 71% naar 84%. In het gebied rond de Sahara blijft deze ontwikkeling echter sterk achter, 49% van de bevolking had in 1990 toegang tot schoon water, in 2002 was  dat er 58% van de mensen. Juist omdat in deze gebieden de bevolkingsgroei zeer groot is, kunnen we spreken van een succes. In de Oost-Afrikaanse staat Tanzania steeg het aandeel mensen dat toegang kreeg tot schoon drinkwater van 38% tot 73%. [8]

 

Financiering van het ‘mensenrecht op schoon water’

In veel landen wordt het ‘recht op schoon water’ niet omgezet. Meestal omdat de landen opzien tegen de hoge financiële gevolgen. De resolutie ziet er echter in de eerste plaats op toe, dat er voorwaarden en nationale wetten voor een water toe- en -afvoerinfrastructuur komen, die de komst van toegang tot schoon water mogelijk maakt. De economische belangen zijn enorm: Met elke in de waterverzorging geïnvesteerde US-dollar wordt een economische schade van $ 8 miljard voorkomen. Duitsland stimuleert een intensieve volkenrechtelijke inspanning om het mensenrecht op toegang tot schoon water, gestalte te geven.

Daarvoor moeten:

• De politieke wil in een land bestaan of worden versterkt dit te bereiken
• Wetten, regels en randvoorwaarden gecreëerd worden
• De afzonderlijke staten ervoor zorgen dat de waterverzorging van dat land gewaarborgd is. Daarbij word deelname van private ondernemingen voor redelijke bedragen niet uitgesloten. Een landelijk dekkende, goed functionerende water infrastructuur heeft voor dat land immers:
  • Economische voordelen; groei en welvaart ontwikkelen zich wanneer menselijke basisbehoeften vervult worden
  • Minder sterfgevallen; jaarlijks overlijden ca. 1,5 miljoen mensen aan de gevolgen van verontreinigd water
  • Meer tijd voor arbeid, scholing en kinderopvang. De WHO rekent met 30 minuten die een mens per dag kwijt is, wanneer de sanitaire voorzieningen niet beschikbaar zijn, om zijn behoefte te doen. Door deze tijdwinst die mogelijk worden, indien er wel toegang is tot sanitaire voorzieningen, zou een gezin van zes personen in één week 21 uur beschikbaar krijgen. Omgerekend  zijn dat ruim $ 100 miljard jaarlijks aan opbrengsten voor dat land.
  • Lagere gezondheidskosten. [9]

In de meeste landen waar geen toegang tot schoonschoon water bestaat, is het bereiken van de nationale doelstelling nauwelijks te realiseren. Het ontbreekt aan geld en de  technologische kennis om een water toe-en -afvoersysteem op te zetten. Vandaar dat de EU, de Wereldbank, en internationale monetaire fondsen die doelen met behulp van private sector willen bereiken. Met ‘Public Private Partnership-Modellen’, Joint Ventures en directe investeringen vanuit industrielanden moet risico geminimaliseerd en investeringszekerheid geboden worden. Dit schept (deel)privatisering van al bestaande openbare verzorgingsbedrijven. [10]

 

Financieringsvormen

Water geldt als ‘openbaar goed’, is onderworpen aan wetenschappelijke factoren en heeft een waarde met betrekking tot het milieu. Elk land heeft een eigen keuze om water toe- en afvoer-infrastructuur te laten beheren door overheden of door bedrijven. Aan de hand van een studie over de privatisering van de waterverzorging in Manilla kan worden geconcludeerd dat de situatie na de privatisering positief heeft gewerkt. Voorheen werden ‘illegale’ gebieden niet van water voorzien. Privaat beheer zette het mensenrecht ’toegang tot schoon water’ dus daadwerkelijk om in daden. Binnen de eerste 5 jaar werden ruim 1 miljoen mensen aangesloten op het waternet. Bovendien daalde de prijs van schoon water naarmate er meer aansluiting werden gedaan en hoefden de mensen niet langer duur water bij een handelaar te kopen, waardoor ook de corruptie afnam. [11]

Hoewel op deze manier veel mensen toegang kregen tot schoon water, is het een gedurende een lange periode onmogelijk geweest om aansluitingen en de sterke bevolkingsgroei aan elkaar te koppelen. Ook laat de studie zien dat de doelstellingen met betrekking tot de watersituatie, met uitzondering van enkele ‘pilots’, niet gehaald werden.

De bevolkingsgroei in Dhaka (hoofdstad van Bangladesh) stijgt buiten proportioneel snel. De regio kampt met zeer sterke milieuvervuiling en een zeer slechte waterverzorging. Daarbij komt dat het grondwater vanwege geologische oorzaken, sterk met arseen is vergiftigd en het leven van 35 miljoen mensen bedreigd wordt. Daardoor is water in Bangladesh een bijzonder goed. 1 liter kost daar € 0,15. Om een gezin van 4 personen met water te verzorgen is ca. 150 Taka nodig. Het gemiddelde dag-inkomen van een Bengali ligt rond de 200 Taka (ca. € 1,80).

De ‘Grameen Bank’ en de Franse dienstverlener ‘Veolia’ zijn ter plaatse een ‘social-business’ project begonnen, met als doel een stad van 25.000 inwoners toegang tot schoon water te geven. In een waterzuiveringsinstallatie wordt vervuild rivierwater in schoon drinkwater omgezet. 10 liter water wordt nu voor 1 Taka verkocht (ca. € 0,01). De installatie kan tot 10.000 liter water per uur produceren. Beide bedrijven zijn in staat het kostendekkend te laten functioneren, zonder winst/verlies. [12] [13]

 

Nadelen van het beheer van de waterverzorging door een aan een overheid verbonden organisatie zijn een tekortschietende kostendekkende operatie, gebrek aan flexibiliteit, geen concurrentie en het gebrek aan controlestructuur om corruptie tegen te gaan. Bovendien werken overheidsinstanties inefficiënt en hebben zij onvoldoende kennis van bedrijfsvoering en financiën. [14]

De ervaring leert dat juist corruptie er in sommige gevallen voor zorgt dat er wordt geprivatiseerd, zoals bijvoorbeeld in het geval van de stad Grenoble. [15]

Ook het argument dat privaat beheer efficiënter is, is meestal alleen van toepassing als er sprake is van wanbeleid van de overheid. Normaal gesproken komen er bij privaat-beheer bovenop de kosten van de normale bedrijfsvoering, ook winstdoelen, eventuele financieringskosten voor de aankoop van productie-middelen en soms ook ‘entree-fee’s’ voor de exploitant, bij.

‘Water makes Money’ maakt dat op indrukwekkende wijze zichtbaar. [16]

Inmiddels hebben meerdere ‘voorbeeldsteden’ de privatisering, deels uit kostenoverweging, weer ongedaan gemaakt. Daar zijn steden als: Parijs, Berlijn, Hamburg en, zoals genoemd, Grenoble.

Meer informatie kunt u vinden in het boek “Remunicipalisation” van Corporate Europe Observatory (CEO), maart 2012, vindbaar via internet. [17]\

 

Plichten van statelijke en niet statelijke bewindspersonen

Om het mensenrecht ‘toegang op schoon water’ om te zetten, moeten bewindslieden van zowel overheids- als privaatorganisaties zich houden aan bepaalde voorwaarden:

• Staten moeten het mensenrecht op schoon water uitvoeren, respecteren en beschermen
• Staten moeten het mensenrecht op water in andere landen respecteren de uitvoering van de plicht en die landen niet beïnvloeden
• Middels internationale coöperaties moeten landen bij de omzetting van het mensenrecht op water worden ondersteund
• Ook moeten niet-statelijke ondernemingen, privaatpersoenen en internationale organisaties het mensenrecht op water respecteren en ertoe bijdragen, binnen het kader van hun mogelijkheden, het om te zetten

Een staat schendt het mensenrecht op water indien het niet alle middelen inzet om een basale waterverzorging en sanitaire voorzieningen te garanderen. De water-infrastructuursystemen moeten een duurzaam en eerlijk tariefsysteem bieden. Een staat mag echter geen bemoeienissen van individuen, groepen, ondernemingen of andere niet-statelijke bewindslieden, verbieden.

 

 

Weblink

Resolutie 64/292 van de Algemene ledenvergadering van de VN 28 Juli 2010 (Engels): http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/64/292

 

Verwijzingen:

1. Duits pers agentschap (dpa): Water wordt mensenrecht. VN-Resolutie. In: Spiegel Online. Spiegel Online GmbH, 28 juli 2010, gearchiveerd van het origineel op 23 juni 2011; opgevraagd 23 juni 2011.
2. gxs/apn: Overeenstemming tussen FDP, CDU/CSU, de Linksen en de Water-Resolutie van de VN In: focus.de. Tomorrow Focus Media GmbH, 29 juli 2010, gearchiveerd van het origineel op 23 juni 2011; opgevraagd op 23 juni 2011.
3. VN verklaard aanspraak op schoon water tot mensenrecht. Verenigde Naties. In: Zeit Online. Zeitverlag Gerd Bucerius GmbH & Co. KG, 28 juli 2010, gearchiveerd van het origineel op 24 juni 2011; opgevraagd op 24 juni 2011.
4. Artikel 25 VN-Charta.
5. General Assembly Adopts Recognizing Access To Clean Water, Sanitation As Human Right, By Recorded Vote Of 122 In Favour, None Against, 41 Abstentions. Department of Public Information, News and Media Division, New York. In: General Assembly GA/10967. United Nations, 28 juli 2010, gearchiveerd van het origineel op 24 juni 2011; opgevraagd op 24 juni 2011 (Engels).
6. General Assembly declares access to clean water and sanitation is a human right. In: www.un.org. UN News Center, 28 juli 2010, gearchiveerd van het origineel op 28 juni 2011; opgevraagd op 28 juni 2011 (Engels).
7. Ieder zesde mens heeft geen toegang tot schoon drinkwater. In: www.europarl.europa.eu. Europees Parlement, 21 mei 2011, gearchiveerd van het origineel op 28 juni 2011; opgevraagd op 28 juni 2011.
8. Uschi Eid: Wasser für alle: Best Practice Modellen, ervaringen vanuit de VN Water-raad en de Duitse S. 5, gearchiveerd van het origineel op 28 juni 2011; opgevraagd op 28 juni 2011 (PDF; 108 kB).
9. Mensenrecht op water. In: auswaertiges-amt.de. Auswärtiges Amt (Duits Ministerie van Buitenlandse Zaken), 2 februari 2010, gearchiveerd van het origineel op 25 juni 2011; opgevraagd op 25 juni 2011.
10. Jamie Bartram: Sanitation is an investment with high economic returns. Sanitation generate economic benefits. In: Factsheet. World Health Organisation, 2008, S. 2, gearchiveerd van het origineel op 28 juni 2011; opgevraagd op 28 juni 2011 (PDF; 218 kB, Engels).
11. naar: a b Nils Rosemann: Das Menschenrecht auf Wasser unter den Bedingungen der Handelsliberalisierung und Privatisierung – Eine Untersuchung der Privatisierung der Wasserversorgung und Abwasserentsorgung in Manila. Kurzberichte aus der internationalen Entwicklungszusammenarbeit. Friedrich-Ebert-Stiftung, S. 4, gearchiveerd van het origineel op 25 juni 2011; opgevraagd op 25 juni 2011 (PDF; 508 kB).
12. Kerstin Humberg: “Sie sind die erste Ausländerin, die das probiert”. E-Mail aus Bangladesch. In: Spiegel Online. Spiegel Online GmbH, 24 maart 2009, gearchiveerd van het origineel op 29 juni 2011; opgevraagd op 29 juni 2011.
13. Tobias Engelmeier: Der Yunus-Virus. Soziale Projekte. In: sueddeutsche.de. sueddeutsche.de GmbH, 1 februari 2009; opgevraagd op 29 juni 2011.
14. Wolfgang Kroh: Eine Dekade private Wasserversorgung in Entwicklungsländern. Privatsektorbeteiligung in der Wasserversorgung – Bestandsaufnahme der KfW Entwicklungsbank. KfW Entwicklungsbank, 1 juni 2005, gearchiveerd van het origineel op 28 juni 2011; opgevraagd op 28 juni 2011 (PDF; 156 kB).
15. Eau de Grenoble : le retour aux sources! 1 maart 2000; opgevraagd op 4 september 2014.
16. Leslie Franke, Herdolor Lorenz: Water Makes Money. 2010; opgevraagd op 4 september 2014.
17. Martin Pigeon, David A. McDonald, Olivier Hoedeman and Satoko Kishimoto: Remunicipalisation. Putting Water Back into Public Hands. CEO, 1 maart 2012; opgevraagd op 4 september 2014 (PDF; 1491 kB, Engels).